Τοποθέτηση του Δήμου Κοζάνης στην «Ανοιχτή Δημόσια Ηλεκτρονική Διαβούλευση για το Περιφερειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2025 της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας

Συμμετέχοντας στην Ανοιχτή Δημόσια Διαβούλευση για το Περιφερειακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2025 της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, σας γνωστοποιούμε παρατηρήσεις του Δήμου Κοζάνης επί του ΠΠΑ, όπως αυτές προέκυψαν στο πλαίσιο της κατάρτισης του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και του ΠΠΑ Δυτικής Μακεδονίας 2021 – 2025.

Μια γενική παρατήρηση είναι πως στο ΠΠΑ πρέπει να προσδιορίζεται ευκρινώς ο χαρακτήρας της περιφερειακής ανάπτυξης και κατά συνέπεια της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Πρέπει να καθορίζεται ο ρόλος των αστικών κέντρων στην Περιφέρεια καθώς και ο ρόλος της τελευταίας στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο.

Για την κατάρτιση του ΠΠΑ, όπω ςαναφέρεται στο κείμενο, ορθά λήφθηκε υπόψη το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης.Ωστόσο, χρήσιμες πληροφορίες εμπεριέχονται και στο προσχέδιο του «Εδαφικού Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης της ΠΔΜ»στο βαθμό που το τελευταίο αναφέρεται σε διάφορες κατηγορίες ενδεικτικών πράξεων. Η συμπερίληψή του θα βοηθούσε στον καλύτερο προγραμματισμό έτσι ώστε αφενός να αποκλειστούν αλληλοεπικαλύψεις και αφετέρου να υπάρξει πρόνοια για τα συνοδά έργα που θα χρειαστεί να πλαισιώσουν το Εδαφικό Σχέδιο. Στη βάση της προαναφερόμενης λογικής θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το «Ειδικό Μεταβατικό Πρόγραμμα Δίκαιης Μετάβασης 2020-2023», η αξιολόγηση των προτάσεων του οποίου ξεκινούν το επόμενο διάστημα.

Πέρα από την παραπάνω επισήμανση, θα ήταν χρήσιμο να γίνει αναφορά στην συνεργασία μεταξύ των διαφόρων Προγραμμάτων. Συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το ΕΑΠ και το ΕΣΠΑ είναι απαραίτητο να συγκλίνουν σε κοινούς στόχους. Καθώς ακόμη νέα χρηματοδοτικά εργαλεία αναμένεται να ενεργοποιηθούν το επόμενο διάστημα, είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη κι αυτά.

Ως προς τη χρηματοδότηση του Προγράμματος, τίθενται ζητήματα αναφορικά με την κατανομή των πόρων ανά άξονα προτεραιότητας, ενώ παρατηρείται μια ανισορροπία μεταξύ των αξόνων. Στο πλαίσιο αυτό είναι αναγκαία μια βιώσιμη και ρεαλιστική κατανομή κατ’ έτος. Επίσης, απουσιάζουν δείκτες ανά Περιφερειακή Ενότητα και Δήμο, που θα βοηθούσαν σε έναν καλύτερο προγραμματισμό και κατανομή των πόρων, ώστε μέσα από το ΠΠΑ να επέλθει μια ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη βάσει μετρήσιμων αποτελεσμάτων.

Στο ΠΠΑ οι αναφορές στις επιπτώσεις της πανδημίας του Covid-19 είναι εξαιρετικά περιορισμένες, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα δημοσιονομικά μεγέθη μέχρι και την ημερομηνία δημοσίευσης του κειμένου στη Διαβούλευση ή οι πρόσφατοι αναπτυξιακοί δείκτες της ΠΔΜ. Τα κείμενο χρήζει επικαιροποίησης σε πολλά σημεία έτσι ώστε το ΠΠΑ που θα υιοθετηθεί να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της επόμενης περιόδου, οι όροι κινδύνου των οποίων τέθηκαν τον τελευταίο χρόνο αλλάζοντας άρδην το αναπτυξιακό τοπίο της περιοχής μας.

Πιο ειδικά, από την ανάλυση που γίνεται στο κείμενο, προκύπτει πως η παρατηρηθείσα μείωση του πληθυσμού στην ΠΔΜ οφείλεται στην κρίση, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ή να γίνεται καλύτερα αντιληπτή η διασύνδεση της μείωσης του πληθυσμού με τη μείωση της λιγνιτικής δραστηριότητας, η οποία διασύνδεση επισημαίνεται σε άλλα κείμενα τα οποία λαμβάνει υπόψη του το ΠΠΑ (λ.χ. ΣΔΑΜ).

Το ΠΠΑ βασίζεται εν πολλοίς στην επεξεργασία στοιχείων άλλων φορέων και όχι σε πρωτογενή έρευνα. Για παράδειγμα, επικαλείται τα ποσοστά του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της ΠΔΜ χωρίς να διασφαλίζεται ή να διασταυρώνεται η εγκυρότητα αυτών των στοιχείων.

Ακόμη τα στοιχεία εργαζομένων και απασχολούμενων είναι κι αυτά του 2019 (με κάποιες εξαιρέσεις που λήφθηκαν υπόψη αναθεωρημένα στοιχεία του Ιανουαρίου 2020) ενώ ήδη διανύουμε το 2ο τετράμηνο του 2021. Στο βαθμό που η οικονομία όταν ανοίξει, θα ανοίξει με διαφορετικά δεδομένα στον εργασιακό τομέα, κρίνεται αναγκαία η επικαιροποίηση των στοιχείων του ΠΠΑ με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία.

Επίσης, ως προς τη μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, χρησιμοποιούνται στοιχεία έως το 2017, από τη στιγμή που υπάρχουν νεότερα δεδομένα από τη Eurostat (βλ. εδώ: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/TGS00005/default/table).Στο βαθμό που η δημοσιονομική εικόνα σήμερα της ΠΔΜ είναι διαφοροποιημένη, ιδίως μετά την νέα κρίση της πανδημίας του Covid-19, η αναπροσαρμογή των παραδοχών επί των οποίων καταρτίστηκε το Πρόγραμμα κρίνεται αναγκαία έτσι ώστε να ανταποκρίνεται ο σχεδιασμός του στις νέες προκλήσεις.

Πέραν των ανωτέρω, η κατάρτιση του ΠΠΑ λαμβάνει ως παραδοχές στοιχεία χωρίς να συνοδεύονται από επαρκή τεκμηρίωση. Για παράδειγμα στο πλαίσιο της ανάλυσης SWOT που γίνεται, αναφέρεται πως«η ΠΔΜ… βρίσκεται μπροστά σε πλήθος ευκαιριών και χρηματοδοτήσεων…». Στο βαθμό που ακόμη δεν υφίσταται κάποια μελέτη που να προσδιορίζει επαρκώς το κόστος της απολιγνιτοποίησης, ενώ από τα μέχρι σήμερα στοιχεία το ύψος των χρηματοδοτικών πόρων με τη μορφή επιχορηγήσεων (grant) φαίνεται πως θα αποτελεί το μικρότερο τμήμα της συνολικής βοήθειας, η βεβαιότητα για την επάρκεια των πόρων δεν μπορεί να είναι σε καμία περίπτωση δικαιολογημένη, ούτε να υφίσταται εφησυχασμός.

Στο πλαίσιο της «Αναπτυξιακής Στρατηγικής για την Περίοδο 2021-2025 και την διαμόρφωση των αξόνων, παρατηρείται πως πολλοί επιμέρους στόχοι φαίνονται ασύνδετοι μεταξύ τους (λ.χ. Υγεία- Εκπαίδευση).

Στο πλαίσιο της ίδιας ανάλυσης, στο κείμενο αναφέρεται πως η «ΠΔΜ Διαθέτει… βελτιωμένες δομές – υποδομές υγείας», ενώ στη συνέχεια ανασκευάζεται ορθώς ηπαραδοχή αυτή και διαπιστώνεται ότι απουσιάζει ένα αποτελεσματικό περιφερειακό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και πρόνοιας ενώ επισημαίνεται η ελλιπής παροχή ολοκληρωμένων νοσοκομειακών υπηρεσιών περιφερειακού χαρακτήρα.Στο πλαίσιο αυτό, στην ενότητα που περιγράφονται οι άξονες προτεραιότητας και νέοι στόχοι στον τομέα της υγείας της περιόδου 2021-2025 κρίνεται σημαντικό να γίνει αναφορά στην ανάγκη δημιουργίας ενός νέου Νοσοκομείου στον κόμβο της Εγνατίας οδού στα Κοίλα. Άλλωστε σε πολλά σημεία του κειμένου γίνεται μνεία για την ανάγκη αναβάθμισης υποδομών οι οποίες μάλιστα κατονομάζονται (λ.χ. των αεροδρομίων Κοζάνης και Καστοριάς).

Σε συνέχεια των ανωτέρω, παρατηρείται μια επαναλαμβανόμενη αναφορά σε υποδομές που θεωρητικά θα έπρεπε να είχαν υλοποιηθεί σε προηγούμενες δεκαετίες και των οποίων η χρησιμότητα ενδέχεται να είναι παρωχημένη.

Παρατηρείται ακόμη πως στους πινακοποιημένους στόχους του ΠΠΑ πως οι ΟΤΑ α’ βαθμού, ενώ είναι δυνητικοί δικαιούχοι σε κάθε έναν από τους 5 στόχους του ΠΠΑ, δεν συγκαταλέγονται στους δικαιούχους τους στόχου «Έξυπνη Ανάπτυξη», στην οποία εμφανίζεται ως δικαιούχος μόνο η ΠΔΜ. Στο βαθμό που στο πλαίσιο του Ψηφιακού Μετασχηματισμού η αυτοδιοίκηση μπορεί να είναι δικαιούχος σύμφωνα με το «Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2025», το οποίο λήφθηκε υπόψη για την κατάρτιση του ΠΠΑ,και ενώ οι Δήμοι συμπεριλαμβάνονται ως δικαιούχοι σε άλλα ΠΠΑ άλλων Περιφερειών της χώρας, τίθεται το ερώτημα γιατί οι Δήμοι να αποκλείονται από το ΠΠΑ.

Τέλος, στην ενότητα που αφορά τις «Επιπτώσεις των μεγάλων έργων στην οικονομία» είναι αναγκαίο να περιληφθεί ο προσδιορισμός των σχεδιαζόμενων έργων, για τα οποία ο Δήμος Κοζάνης έχει στείλει στην ΠΔΜ σχετικό Πίνακα στον οποίο κατονομάζει ένα σύνολο έργων για την επόμενη προγραμματική περίοδο.