Ποιες ανάγκες ή προβλήματα κρίνετε ότι υπάρχουν στη Δυτική Μακεδονία στον τομέα “Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής”;

Η Αιρετή Περιφερειακή Αρχή αντιλαμβάνεται και θεωρεί το Περιβάλλον όχι ως ιδιοκτησία, αλλά ως κληρονομιά που θα αφήσει στις επόμενες γενιές. Μια κληρονομιά που πρέπει να προστατέψει, καλλιεργώντας περιβαλλοντική συνείδηση, εφαρμόζοντας πολιτικές ορθολογικής χρήσης του υδάτινου και δασικού πλούτου, υλοποιώντας σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης των απορριμμάτων και εφαρμόζοντας στο ακέραιο την περιβαλλοντική νομοθεσία. Παράλληλα, προασπίζει με κάθε τρόπο τον κοινωνικό χαρακτήρα των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών σε περιφερειακό επίπεδο και, πρωτίστως, αυτών που διαμορφώνουν και στηρίζουν τον Ενεργειακό Χαρακτήρα της Δυτικής Μακεδονίας. Επιπλέον, αντιλαμβάνεται τον Πολιτισμό όχι ως πολυτέλεια, αλλά ως στάση ζωής και συλλογικό αφήγημα.
Στο πλαίσιο του 1ου Άξονα, o Στρατηγικός Στόχος περιφερειακής ανάπτυξης που τίθεται είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η μετάβαση σε μια οικονομία φιλική στο περιβάλλον με αποδοτική χρήση των πόρων και χαμηλά επίπεδα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, παράλληλα με την προστασία του φυσικού, πολιτιστικού και δομημένου περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Οι δράσεις που θα ενταχθούν στον Άξονα αυτό θα έχουν ως γνώμονα την προστασία της δημόσιας υγείας και της ζωής των πολιτών, με βασικές προτεραιότητες την ανάπτυξη της «πράσινης» επιχειρηματικότητας, μέσω προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της εξοικονόμησης ενέργειας – ενεργειακής αποδοτικότητας, και την ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο πεδίο προστασίας και αξιοποίησης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.
Η περιβαλλοντική διάσταση αποτελεί κρίσιμο παράγοντα του συνόλου των πολιτικών. Η ιδιαίτερη γεωμορφολογική κλιμάκωση της Δυτικής Μακεδονίας, με κυρίαρχα τα υδάτινα και δασικά οικοσυστήματα εθνικής εμβέλειας και σημασίας, αναδεικνύουν την περιβαλλοντική προστασία σε βασική παράμετρο θεώρησης και αξιολόγησης των αναπτυξιακών επιλογών. Λόγω της σπουδαιότητας των περιβαλλοντικών διαθεσίμων της Δυτικής Μακεδονίας, απαιτείται σχεδιασμός δράσεων σύμφωνα με την Εθνική Πολιτική για τη Βιοποικιλότητα , με έμφαση τη διατήρηση και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους.
Λόγω της γεωπολιτικής θέσης της Περιφέρειας, η προστασία του περιβάλλοντος και των κατοίκων που διαβιούν σ’ αυτή, αποκτά πέραν της διαπεριφερειακής και διακρατική διάσταση και απαιτεί συνεργασίες με τις γειτονικές χώρες Αλβανία και πΓΔΜ. Αναλαμβάνοντας ενεργό και ηγετικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση, η Περιφέρεια έχει ήδη υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας για θέματα Πολιτικής Προστασίας με την Περιφέρεια Κορυτσάς στην Αλβανία και δρομολογεί αντίστοιχη συνεργασία με όμορες Περιφέρειες της πΓΔΜ.
Το Πολυθεματικό Εκπαιδευτικό Πάρκο Πολιτικής Προστασίας που θα δημιουργηθεί στις εγκαταστάσεις της ΑΕΒΑΛ, αξιοποιώντας αποδοτικά υφιστάμενες υποδομές, έχει στόχο να αποτελέσει Κέντρο Αριστείας, καθώς η εκπαίδευση σ’ αυτό θα καλύψει την αδήριτη ανάγκη για απόκτηση σύγχρονων γνώσεων και απαραίτητων δεξιοτήτων, τόσο από τους επαγγελματίες (προσωπικό των δυνάμεων πολιτικής προστασίας) και εθελοντές όσο και από τους πολίτες. Ταυτόχρονα, Η Σχολή Πυροσβεστών και το Εθνικό Κέντρο Πολιτικής Προστασίας θα συμβάλλουν στη διαφοροποίηση της απασχόλησης στην περιοχή και στην ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ εκπαιδευομένων κλιμακίων, προερχόμενων τόσο από την Ελλάδα όσο και από άλλες χώρες, προσδίδοντας στο εγχείρημα πανευρωπαϊκή διάσταση και προοπτική.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω αλλά και το γεγονός ότι η διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί στη Δυτική Μακεδονία καλή πρακτική και πρότυπο σε εθνικό επίπεδο, ανάγεται σε μείζον ζήτημα για την ΠΔΜ η αξιολόγηση της εφαρμογής του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) ως προς το θέμα της χωροθέτησης και λειτουργίας εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων και ειδικότερα μη αξιοποιήσιμων επικίνδυνων αποβλήτων (Ε.Α.) . Ο χώρος των ορυχείων δεν μπορεί να είναι αποδέκτης Ε.Α., πέραν αυτών της περιφέρειας.
Παράλληλα, είναι μείζονος σημασίας η διατήρηση του ενεργειακού κεφαλαίου και της δυναμικότητας του κύριου «εξαγωγικού» τομέα της Περιφέρειας που είναι η παραγωγή ηλεκτρισμού και η εξόρυξη λιγνίτη, με πολιτικές εκσυγχρονισμού, απόλυτα συμβατές με την περιβαλλοντική προστασία, ώστε να διασφαλιστεί η ενεργειακή αυτονομία. Οποιαδήποτε προοπτική εξόδου από την κρίση δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει ως βασικό συστατικό μέρος τον κλάδο της παραγωγής ενέργειας. Βασικό στοιχείο του ενεργειακού κεφαλαίου είναι η παραγωγή θερμικής ενέργειας για την υποστήριξη των τηλεθερμάνσεων οικισμών του ενεργειακού άξονα. Ζητούμενο η ενίσχυσή των τηλεθερμάνσεων, η διασυνδεσιμότητα τους εφόσον είναι οικονομικά και τεχνικά δυνατόν, η χρήση τους για θερμοκηπιακές καλλιέργειες και γενικότερα για εξωαστική χρήση της τηλεθέρμανσης και η υποστήριξη των παραπάνω με την δημιουργία συμπαραγωγικής μονάδας με χρήση εναλλακτικών καυσίμων.
Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη μεσοπρόθεσμα οι αναμενόμενες προκλήσεις λόγω επιβολής πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και των αυξημένων τοπικών περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ταυτόχρονα, η ενδεχόμενη περαιτέρω απελευθέρωση και μερική ιδιωτικοποίηση της παραγωγής δύναται να ασκήσει πιέσεις στην τοπική απασχόληση, οι οποίες αναμένεται να αντισταθμιστούν, σε μεγάλο βαθμό, με δεδομένη τη μεγάλη εξειδίκευση του τοπικού εργατικού δυναμικού στον κλάδο της ενέργειας. Η προοπτική επενδύσεων στις ΑΠΕ με στόχο την εκμετάλλευσή τους στο υπάρχον δίκτυο θα πρέπει να εξεταστεί σε συνάρτηση και με τη δυνατότητα παραγωγής τμημάτων του εξοπλισμού των ΑΠΕ τοπικά και τη συνακόλουθη προώθηση σχετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, μέσω δημιουργίας συνεργατικών σχηματισμών (cluster), με σκοπό την ανάπτυξη τεχνογνωσίας και εξειδίκευσης. Από χωρική άποψη, επιβάλλεται να αξιοποιηθούν περιοχές στις οποίες οριστικοποιήθηκε η εκμετάλλευση ορυκτών πρώτων υλών, καθώς και περιοχές που δεν ενδείκνυνται για άλλες χρήσεις .
Όσον αφορά στις δραστηριότητες εξόρυξης και αξιοποίησης του λιγνίτη, οι οποίες, πέραν της προφανούς αισθητικής έκπτωσης του χώρου, συνοδεύονται από μια μεγάλης κλίμακας πίεση στο ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον, απαιτούν μια ολοκληρωμένη πολιτική προσέγγισης και σημαντικό πεδίο υλοποίησης δράσεων που θα αξιοποιούν αποτελεσματικά τους πόρους της Περιφέρειας.
Γενικότερα, η εξορυκτική βιομηχανία έχει σημαντικές προοπτικές και δίνει δυνατότητες τόνωσης της περιφερειακής οικονομίας, νέων εξειδικεύσεων και παραγωγής «πράσινων» πρώτων υλών για νέα προϊόντα της διεθνούς αγοράς. Από χωρική άποψη, είναι αναγκαίο να προσδιοριστεί ένα πλαίσιο εξασφάλισης της προσβασιμότητας στους ορυκτούς πόρους και συμβατότητας με το φυσικό περιβάλλον και με άλλες οικονομικές δραστηριότητες .
Με βάση τα παραπάνω, η Περιφέρεια επιδιώκει:

• Την άμεση αποκατάσταση των αδικιών που συνδέονται με τη διόρθωση του πλασματικού ΑΕΠ που παρουσιάζει η Περιφέρεια λόγω του κύκλου εργασιών της ΔΕΗ στη περιοχή, με αποτέλεσμα η Δυτική Μακεδονία να χάνει τεράστια ποσά κοινοτικών κονδυλίων.

• Την επαναπόδοση και αποκατάσταση των εδαφών.

• Την πραγματική αντιμετώπιση της ανεργίας με την ενθάρρυνση της βιομηχανικής δραστηριότητας.

• Τη στήριξη της τοπικής επιχειρηματικότητας από τη ΔΕΗ που θα συμβάλλει στη διαμόρφωση σχέσεων εμπιστοσύνης και στην ενίσχυση της απασχόλησης. Στο πλαίσιο αυτό ετοιμάστηκε το Τοπικό Σύμφωνο Στήριξης της Επιχειρηματικότητας.

• Τη θέσπιση ανταποδοτικών οφελών προς την τοπική κοινωνία, ειδικότερα την εφαρμογή ειδικού τιμολογίου ρεύματος στους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Δυτικής Μακεδονίας, με μείωση του κόστους ρεύματος κατά 30% για τα νοικοκυριά και κατά 50% για τις επιχειρήσεις, για αποκατάσταση της μακροχρόνιας αδικίας και προσέλκυση επενδύσεων.

• Την αύξηση του Τέλους Ανάπτυξης (Τέλος Λιγνίτη) από το 0,5% στο 1,2%

• Τη θεσμοθέτηση Τέλους Ύδατος (Ειδικού Τέλους ΑΠΕ), λόγω της δημιουργίας και λειτουργίας των μεγάλων ΥΗΣ στην περιοχή, σε ποσοστό 3% επί της προ ΦΠΑ τιμής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από τα υδροηλεκτρικά

• Την επιβολή τέλους εξόρυξης λιγνίτη με βάση τον μεταλλευτικό κώδικα και δικαιούχους την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α΄ και Β΄ Βαθμού.

• Τη δημιουργία Ειδικού Ταμείου Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης, με την τοποθέτηση ποσοστού επί του Κύκλου Εργασιών της ΔΕΗ για την υλοποίηση υποχρεώσεών της που απορρέουν από την εκμετάλλευση των ορυχείων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θα εξασφαλίσει την αποκατάσταση του περιβάλλοντος σε εφαρμογή των διεθνώς προβλεπόμενων καθώς και των ισχυόντων Περιβαλλοντικών Όρων και δεν θα κληρονομήσουμε προβλήματα και υποχρεώσεις που αφορούν στο χρήστη.

• Τον εκσυγχρονισμό των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την άμεση κατασκευή της Πτολεμαΐδας 5 και λειτουργία του σταθμού Μελίτη ΙΙ.

• Τη διατήρηση του λιγνίτη ως εθνικού καυσίμου με ορθολογική διαχείριση και τήρηση αυστηρών περιβαλλοντικών όρων, με παράλληλο σχεδιασμό της μεταλιγνιτικής περιόδου, στον οποίο θα περιλαμβάνονται η αξιοποίηση των ΑΠΕ και οι αναπτυξιακές δυνατότητες της διέλευσης του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡ.

• Συνολικό Επιχειρησιακό Σχέδιο στο τομέα της ενέργειας για την ΠΔΜ (Οδικός Χάρτης λιγνιτικής δραστηριότητας στη Δυτική Μακεδονία),το όποιο θα προβλέπει τον τρόπο και τα χρονοδιαγράμματα εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου και της λειτουργίας των μονάδων, τον τρόπο και τα χρονοδιαγράμματα επίλυσης των προβλημάτων που ήδη υπάρχουν από τις δραστηριότητες παραγωγής ενέργειας και εξόρυξης (μετεγκαταστάσεις, απαλλοτριώσεις), με αντίστοιχες νομοθετικές πρωτοβουλίες για την ικανοποίηση των αυτών αιτημάτων, όπου χρειάζεται.

Ως προς το πολιτιστικό απόθεμα, η Περιφέρεια οφείλει να επενδύσει σε ένα νέο μοντέλο περιφερειακής πολιτιστικής πολιτικής που, πέραν την ανάδειξης και αξιοποίησης του αρχαιολογικού πλούτου της (αρχαία, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία), οφείλει να συμπεριλάβει και τους υπόλοιπους τομείς, οι οποίοι είτε μένουν αναξιοποίητοι είτε αναπτύσσονται ελάχιστα. Τέτοιοι τομείς είναι η βιομηχανική κληρονομιά, η σύγχρονη πολιτιστική έκφραση (ζωγραφική, φωτογραφία, θέατρο, μουσική), η ανάδειξη της τοπικής ιδιαιτερότητας μέσα από την αναβίωση τοπικών εθίμων και του άυλου και υλικού πολιτισμού, η προβολή του φυσικού αποθέματος (νερά, γεωλογικά φαινόμενα και παλαιοντολογικά ευρήματα) και των φεστιβάλ που διοργανώνονται τοπικά ως τμήμα της νέας πολιτικής οικονομίας των συνεργασιών στην αστική και τοπική διακυβέρνηση.