Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι απαραίτητες παρεμβάσεις, ώστε να ικανοποιηθούν οι ανάγκες και τα προβλήματα που αναφέρατε;

Τοπική Οικονομία και Απασχόληση

Η ανάσχεση και η αποκλιμάκωση της ανεργίας αποτελούν το μεγάλο στοίχημα για την Αιρετή Περιφερειακή Αρχή. Η στήριξη των παραγωγικών δομών, η ολοκλήρωση των υποδομών που θα ενισχύσουν την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, η ενθάρρυνση της καινοτομικής επιχειρηματικότητας και η συντονισμένη προσέλκυση επενδύσεων μεγάλης κλίμακας αποτελούν το βασικό μίγμα πολιτικών της επόμενης πενταετίας. Η βέλτιστη αξιοποίηση του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης 2014-2020, η υιοθέτηση και εμπέδωση πρακτικών Έξυπνης Εξειδίκευσης και η διασύνδεση της Έρευνας με την Επιχειρηματικότητα αποτελούν τα σημαντικότερα εργαλεία υλοποίησης των πολιτικών.
Στο πλαίσιο του 3ου Άξονα, o Στρατηγικός Στόχος περιφερειακής ανάπτυξης που τίθεται είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων (ιδιαίτερα των ΜΜΕ), η μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα, με αιχμή την καινοτομία και την αύξηση της περιφερειακής προστιθέμενης αξίας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, απαιτούνται δράσεις για τη δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις που προσελκύει επενδύσεις, την ανάπτυξη συμπεριφορών επιχειρηματικής συνεργασίας και δικτυώσεων, την ενίσχυση της Έρευνας και Καινοτομίας μέσω της στρατηγικής της «Έξυπνης Εξειδίκευσης», την αναβάθμιση των ανθρώπινων πόρων, την αξιοποίηση της νέας επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης και τη δημιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε κλάδους της τοπικής οικονομίας με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Απαιτείται η στήριξη και η επαναξιολόγηση των οργανωμένων δομών επιχειρηματικότητας (ΒΙΠΕ, ΒΙΟΠΑ, ΒΙΠΑ) για τη λειτουργική τους ολοκλήρωση και την παροχή των αναγκαίων εξυπηρετήσεων στους επιχειρηματίες. Αντιμετωπίζεται θετικά και με προοπτική η δημιουργία του Διεθνούς Εμπορευματικού Κέντρου στη Δυτική Μακεδονία.
To νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα υπαγορεύει τη στροφή σε παραγωγικούς ανταγωνιστικούς και εν δυνάμει εξωστρεφείς κλάδους, όπως ο τουρισμός και ο πολιτισμός, οι ΤΠΕ, η ενέργεια, η γεωργία και κτηνοτροφία, η μεταποίηση και οι υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις, οι οποίοι και θα λάβουν σημαντικό μερίδιο στην κατανομή πόρων και επενδύσεων στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. Οι τομείς προτεραιότητας που περιλαμβάνονται στο σχέδιο RIS3 της ΠΔΜ, οι οποίοι επιλέχθηκαν μετά από αποτίμηση όλων των ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων, ώστε να πληρούν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά που έχουν τεθεί (σημαντικά ποσοστά συμμετοχής στο περιφερειακό ΑΕΠ αλλά και στο βαθμό διασύνδεσής τους με άλλους τομείς, όπως και στην απασχόληση), είναι ιδιαίτερα κρίσιμοι για τη Δυτική Μακεδονία, λόγω των διαρθρωτικών αδυναμιών της περιφερειακής οικονομίας και, κυρίως, του υψηλότατου ποσοστού ανεργίας. Οι τομείς αυτοί, ανά κλάδο και με αναφορά στη χωρική τους διάσταση, είναι :

• Ο κλάδος Ενέργειας/ΑΠΕ-Τηλεθέρμανσης, με επαναπροσδιορισμό του ορισμού «Καινοτομία στην Ενέργεια» για την περίοδο 2014-2020 (κυρίως στις Π.Ε. Κοζάνης και Φλώρινας).
• Ο κλάδος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Απορριμμάτων (σε όλες τις Π.Ε.)
• Οι παραδοσιακοί κλάδοι Αγροτικής Ανάπτυξης και Μεταποίησης:
  • μεταποίηση – τυποποίηση χαρακτηριστικών αγροτικών προϊόντων (σε όλες τις Π.Ε.)
  • Εκτροφή γουνοφόρων ζώων – δερμάτινα προϊόντα (στις Π.Ε. Καστοριάς & Κοζάνης)
  • τρόφιμα, ποτά, μεταλλικές κατασκευές (σε όλες τις Π.Ε.)
  • O κλάδος του Τουρισμού (σε όλες τις Π.Ε.)

Ειδικότερα, ο αγροδιατροφικός τομέας αναμένεται να συμβάλλει στην ανάσχεση της αποδιάρθρωσης του παραγωγικού δυναμικού της Περιφέρειας, μέσω αύξησης της τοπικής παραγωγής σε ποιοτικά και ανταγωνιστικά αγρο-διατροφικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, συμβάλλοντας παράλληλα στη δημιουργία θετικού εμπορικού ισοζυγίου αλλά και διατροφικής επάρκειας και ασφάλειας και προάγοντας την επιχειρηματικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η ορθολογική χρήση των πόρων (νερού, ενέργειας, χημικών, πρώτων υλών) και η εφαρμογή σύγχρονων επιστημονικών μεθόδων και τεχνικών θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός αειφορικού συστήματος διαχείρισης που θα συντελέσει στη βελτίωση της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων, στην αύξηση της απόδοσης της παραγωγής και στην προστασία του εδάφους, των υπογείων υδάτων και γενικότερα του περιβάλλοντος.
Η προοπτική ανάδειξης ορισμένων τοπικών προϊόντων σε προϊόντα υψηλής ποιότητας με τοπική τυποποίηση καταγράφεται ως μία από τις σημαντικότερες υπό ανάπτυξη δραστηριότητες και μία από τις σημαντικότερες προοπτικές, η οποία θα προωθηθεί μέσω αντίστοιχων προγραμμάτων (εκσυγχρονισμός, διαφοροποίηση, καινοτομία, πρόσβαση σε νέες αγορές, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, πιστοποίηση με τα επίσημα σήματα καθώς και με το Σήμα Ποιότητας Δυτικής Μακεδονίας «We Make»), δικτυώσεων και συνεργασιών. Τοπικά προϊόντα όπως η φέτα, ο κρόκος, τα φασόλια, τα ροδάκινα, τα μήλα, οι πιπεριές, το κρασί κλπ. αποτελούν χαρακτηριστικά προϊόντα, η υπεραξία των οποίων θα πρέπει να μένει στην περιοχή και να την καρπούνται οι παραγωγοί μέσα από τη συσκευασία και την τυποποίηση. Οι κλάδοι των αρωματικών, κτηνοτροφικών και ενεργειακών φυτών, των οσπρίων, των οπωροφόρων δένδρων, των ποτών και εν γένει των βιολογικών προϊόντων, αλλά και η κτηνοτροφία, η οποία έχει πάρα πολλές δυνατότητες στην περιοχή και αναζωογονήθηκε σε ένα βαθμό τα τελευταία χρόνια, με δυναμικότερους κλάδους τα αιγοπρόβατα και τα βοοειδή, μπορούν να αποτελέσουν ενδιαφέρουσες προοπτικές ανάπτυξης της περιφερειακής οικονομίας συνολικά καθώς και της τοπικής οικονομίας επιμέρους περιοχών .
Η ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών προϊόντων και η στήριξη των ΜΜΕ του αγροδιατροφικού τομέα έχουν καθοριστικό ρόλο κατά τη νέα προγραμματική περίοδο, δεδομένου ότι οι τελευταίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής περιφέρειας . Σε περιφερειακό επίπεδο, πρέπει να υιοθετηθεί ένα ιδιαίτερο παραγωγικό και αναπτυξιακό μοντέλο, με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας και ειδικότερα με βάση τα προϊόντα που παράγει και με τα οποία έχει ταυτισθεί, με παράλληλη δημιουργία των απαραίτητων για την αναπτυξιακή διαδικασία θεσμών, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του Επιχειρησιακού Σχεδίου «Καλάθι Προϊόντων Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας» .
Η στρατηγική «τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων (CLLD)» θα αφορά το σύνολο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και ως μία άκρως συμμετοχική διαδικασία (από τη βάση προς τα επάνω), από το σχεδιασμό μέχρι την υλοποίηση και ολοκλήρωση των έργων και ενεργειών, θα αποτελέσει μέσο επίτευξης των στόχων για έναν «ζωντανό και σε κίνηση» αγροτικό χώρο, με νέους ανθρώπους και με ισχυρή διασύνδεση των τομέων παραγωγής, μέσω των δικτυώσεων και των οργανώσεων με τη μορφή Ομάδων Παραγωγών. Ταυτόχρονα, τα Τοπικά Σύμφωνα Ποιότητας (ΤΣΠ) και η διασύνδεση τομέων και επαγγελματιών, θα συμβάλλουν στην ενίσχυση και στην ποιότητα της παραγωγής και θα δημιουργήσουν κουλτούρα συνεργασίας ως μονόδρομο στην αντιμετώπιση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης και του έντονου ανταγωνισμού. Επιπροσθέτως, η εκπαίδευση και η κατάρτιση των ανθρώπων της υπαίθρου σε θέματα επιχειρηματικότητας, προστασίας του περιβάλλοντος και ποιότητας θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού χώρου.
Παράλληλα, ο κατεξοχήν παραγωγικός και εξαγωγικός κλάδος της γουνοποιίας, αν και έδειξε σημάδια κρίσης, παραμένει ο δεύτερος σε δυναμικότητα κλάδος του δευτερογενούς τομέα στον οποίο εξειδικεύεται η Περιφέρεια. Η διεύρυνση του κλάδου στην παραγωγή πρώτων υλών με την εκτροφή γουνοφόρων ζώων καταγράφεται ως μία από τις περισσότερο αναπτυσσόμενες δραστηριότητες, η οποία και πρέπει να υποστηριχτεί μέσω της χωροθέτησης των περιοχών ανάπτυξης του κλάδου της εκτροφής. Πρέπει, ωστόσο, να ληφθούν υπόψη ορισμένα δομικά προβλήματα, όπως η γήρανση του εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, καθώς επί πολλά έτη η νεότερη γενιά δεν εντάσσονταν στον κλάδο, κατευθυνόμενη στον τομέα των υπηρεσιών .
Επιπροσθέτως, ο τουρισμός αναμένεται να συμβάλλει πολλαπλασιαστικά στην προσπάθεια αναγέννησης της οικονομίας σε περιφερειακό επίπεδο, με ισχυρές διατομεακές συνέργειες (ειδικότερα δε με έμφαση σε καινοτομικές παρεμβάσεις στα συμπλέγματα «τουρισμού-πολιτισμού, τουρισμού-αγροδιατροφής και τουρισμού-περιβάλλοντος), οριζόντια κινητοποίηση όλων των παραγωγικών δυνάμεων και κλάδων (ξενοδοχεία, εστίαση, μεταφορές, λιανεμπόριο) και πολλαπλασιαστικές επιδόσεις ιδιαίτερα στην απασχόληση. Βασικό στόχο των δράσεων στον τομέα αυτό θα αποτελέσει η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, μέσω εμπλουτισμού και αναβάθμισης του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος, με αξιοποίηση του πλούσιου φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, του ιδιαίτερου αγροδιατροφικού προϊόντος (γαστρονομία) και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε συνδυασμό με το φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά, εντοπίζονται περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης διαφοροποιηµένων εναλλακτικών ήπιων μορφών τουρισμού (αγροτουρισµός, γαστρονοµικός, φυσιολατρικός, αθλητικός, χειμερινός, πολιτιστικός, αρχαιολογικός, θρησκευτικός, βιοµηχανικός, ιαµατικός, ιατρικός τουρισµός κλπ.). Από χωρική άποψη, απαραίτητη κρίνεται η υποστήριξη δικτύων τουρισμού και, παράλληλα, η διαμόρφωση ενός πλαισίου ανάδειξης και αξιοποίησης του κτιριακού τουριστικού αποθέματος .
Πρωταρχικός στόχος της Περιφέρειας είναι η δημιουργία και προσφορά ενός διακριτού, ελκυστικού και «αυθεντικού» προϊόντος, το οποίο θα συνδέεται µε την ταυτότητα της περιοχής και θα ενσωματώνει την εικόνα της, διασφαλίζοντας ποιότητα στην εμπειρία της αναψυχής. Απώτερος στόχος είναι η αύξηση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και η άµβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων υπό τον όρο πάντοτε της αειφορικής διαχείρισης .
Κρίσιμοι παράγοντες βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού κλάδου που θα προωθηθούν είναι επίσης η ανάπτυξη ποιοτικών και προσβάσιμων υποδομών, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με αξιοποίηση ΤΠΕ, η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, η αναβάθμιση των γνώσεων και ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και η αναζήτηση νέων αγορών. Οι δράσεις θα πρέπει να είναι συνεκτικές και ολοκληρωμένες και να συμβάλλουν στο όραμα και την Εθνική Στρατηγική του τουρισμού για την περίοδο 2014-2020 , με στόχο τόσο την ανάδειξη του τοπικού φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος σε ένα σύνολο εμπειριών όσο και τη διασφάλιση ενός ενιαίου επιπέδου ελάχιστων ποιοτικών χαρακτηριστικών.
Γενικά, ο πολιτισμός, μέσω της ανάδειξης και αξιοποίησης της πλούσιας και πολυποίκιλης πολιτιστικής κληρονομιάς, η δημιουργική βιομηχανία και ο κλάδος των ΤΠΕ συγκεντρώνουν τα συγκριτικά «άϋλα» πλεονεκτήματα σε εθνικό επίπεδο και θα μπορούσαν να προωθηθούν σε περιφερειακό επίπεδο, με την κατάλληλη εξειδίκευση, για την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Το στρατηγικό πλαίσιο ανάπτυξης του παραγωγικού περιβάλλοντος, με δεδομένα τα πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας σε περιφερειακό επίπεδο αλλά και τη στενή «κλαδική διασπορά» του παραγωγικού μίγματος, θα πρέπει να απαντά στην επιτακτική ανάγκη δημιουργίας δομών στήριξης των τοπικών επιχειρήσεων, ιδιαίτερα της επιχειρηματικότητας των νέων ανθρώπων, με όρους ανταγωνιστικότητας, εξωστρέφειας και επιχειρηματικής καινοτομίας. Βάση για την ανάπτυξη της καινοτομίας και τη δημιουργία συγκέντρωσης καινοτόμων επιχειρηματικών μονάδων δύναται να αποτελέσει η συνεργασία και διασύνδεση των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Περιφέρειας με τις τοπικές επιχειρήσεις και τους φορείς, με σκοπό την ανάπτυξη καινοτόμων δραστηριοτήτων και τη δημιουργία καινοτόμων κλάδων που χτίζουν σε δεξιότητες και εξειδικεύσεις από παλιότερους κλάδους, διαμορφώνοντας έτσι την παράδοση της περιοχής σε πλεονέκτημα ανάπτυξης καινοτομίας . Η εξωστρέφεια της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και η ανάδειξή της ως γεωγραφικού πόλου στην ευρύτερη περιοχή των νοτιοδυτικών βαλκανίων είναι κύριος στόχος της Περιφέρειας, με ανάληψη δράσεων τόσο σε τεχνοκρατικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ των αυτοδιοικητικών θεσμών, θέτοντας ταυτόχρονα τις προτεραιότητες σε επίπεδο διασυνοριακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων και αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα προγράμματα πρέπει να εστιάζουν τόσο στη δυνατότητα ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας σε συγκεκριμένους επιχειρηματικούς τομείς όσο και στην υλοποίηση κοινών διασυνοριακών υποδομών διευκόλυνσης της επιχειρηματικότητας.