Προτείνεται η υλοποίηση του έργου «Αποκατάσταση και επανάχρηση των ιστορικών περιοχών της Καστοριάς Ντολτσό και Απόζαρι» σύμφωνα με την μελέτη σκοπιμότητας που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης στο πλαίσιο της ανάδειξης των εν λόγω περιοχών ως ένα από τα «7 σε Μεγαλύτερο Κίνδυνο Μνημεία» της Ευρώπης για το έτος 2014 στο ομώνυμο πρόγραμμα που συνδιοργανώνεται κάθε χρόνο από την Europa Nostra – the Voice of Cultural Heritage in Europe, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (http://www.europanostra.org/UPLOADS/FILS/7ME-2014-Greece-Kastoria-Report.pdf).

Η εν λόγω μελέτη, μετά από εξέταση των δεδομένων της περιοχής και S.W.O.T. ανάλυση τεκμηρίωσης της σκοπιμότητας, αρχικά προτείνει μέτρα γενικής εφαρμογής σχετικά τη βελτίωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών έκδοσης των σχετικών αδειών, την οργάνωση της συνεργασίας των τοπικών αρμόδιων αρχών, την σύσταση αρμόδιας υπηρεσίας με ειδικευμένο προσωπικό η οποία θα λειτουργεί συμβουλευτικά προς τους ενδιαφερόμενους για τον τρόπο επέμβασης στα ιστορικά κτίσματα επισπεύδοντας τις διαδικασίες, την εφαρμογή συγκεκριμένων προγραμμάτων ανάπτυξης κινήτρων για την βελτίωση των συνθηκών κατοίκησης, την προώθηση της επανάχρησης και αξιοποίησης των περιοχών, τον σχεδιασμό ενός αναπτυξιακού μοντέλου που θα αποτρέψει την διάρρηξη της κλίμακας, τεχνικές για την ενεργειακή αναβάθμιση των διατηρητέων κτηρίων κ.α.

Ωστόσο, η κύρια πρόταση που εξετάζεται, και προτείνεται να ενταχθεί ως έργο στο ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» είναι η αποκατάσταση δύο πιλοτικών πυρήνων μικρότερης έκτασης, της αγίας Παρασκευής στο Ντολτσό και των αγίων Αναργύρων στο Απόζαρι λαμβάνοντας μέτρα για την ολοκληρωμένη αναβάθμιση των περιοχών τα οποία περιλαμβάνουν:
I. Επεμβάσεις σχετικές με τον περιβάλλοντα χώρο και την προσβασιμότητα των θρησκευτικών μνημείων, τον φωτισμό αυτών αλλά και την ένταξη των μνημείων σε περιηγητικά προγράμματα με εξειδικευμένο προσωπικό κ.α.
II. Επεμβάσεις στα μνημεία αστικής αρχιτεκτονικής. Περιλαμβάνονται η αποκατάσταση των αρχοντικών με τη χρήση παραδοσιακών μεθόδων σύμφωνα με τις αρχές της αποκατάστασης αλλά το είδος κάθε φορά των απαιτούμενων επεμβάσεων (σωστικές, αποκατάσταση εσωτερικού φορέα, επιδιόρθωση στεγών ή εξωτερικού κελύφους ή ενίσχυση της θεμελίωσης), ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων με κατάλληλες μεθόδους, επαναφορά των χρήσεων της αρχικής τυπολογίας (εμπορική χρήση ισογείου και κατοίκηση ορόφων), τη δημιουργία μικρότερων διαμερισμάτων, ευκολότερα διαθέσιμων σε νέους και φοιτητές διαχωρίζοντας τις μεγάλες κατόψεις των παραδοσιακών κτηρίων καθώς και άλλες δράσεις για την ενθάρρυνση της επανάχρησης των κτηρίων για κ.α.
III. Επεμβάσεις στον αστικό σχεδιασμό και τον περιβάλλοντα χώρο. Περιλαμβάνονται μέτρα για την αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση των χώρων, την αποκατάσταση της προσβασιμότητας, τα βελτίωση των όψεων των γειτνιαζόντων νεότερων οικοδομών με χρήση παραδοσιακών υλικών κ.α.

Οι επεμβάσεις έχουν κοστολογηθεί ανά είδος σε κάθε περιοχή:
Α) Κτηριακές επεμβάσεις
I. Περιοχή αγίας Παρασκευής, Ντολτσό: 5.271.338,00€
II. Περιοχή αγίων Αναργύρων, Απόζαρι: 4.926.301,00€
Β) Αστικές επεμβάσεις
I. Περιοχή αγίας Παρασκευής, Ντολτσό: 903.722,82€
II. Περιοχή αγίων Αναργύρων, Απόζαρι: 1.200.476,31€
Γ) Επεμβάσεις στα θρησκευτικά μνημεία
I. Περιοχή αγίας Παρασκευής, Ντολτσό: 81.180,00€
II. Περιοχή αγίων Αναργύρων, Απόζαρι: 154.242,00€

Συνολικό κόστος για κάθε περιοχή
I. Περιοχή αγίας Παρασκευής, Ντολτσό: 6.526.241€
II. Περιοχή αγίων Αναργύρων, Απόζαρι: 6.281.020€

Α)
Το έργο κρίνεται πως μπορεί να ενταχθεί στο ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» καθώς σύμφωνα με τη περιγραφή του εν λόγω προγράμματος
(http://ec.europa.eu/regional_policy/el/atlas/programmes/2014-2020/ greece/2014gr16m2op006) :
• Πληροί τις αρχές της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΠΔΜ και ιδιαίτερα στον τομέα «Υποδομές και Περιβάλλον» όπου προωθείται η «Προστασία/ανάδειξη της πλούσιας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς έτσι ώστε καθίσταται πυλώνας ανάπτυξης και υψηλής προστιθέμενης αξίας.»
• Εντάσσεται στον στρατηγικό θεματικό στόχο ΘΣ6: «Διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων» όπου «Το περιβάλλον για την ΠΔΜ αποτελεί βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα αφού χαρακτηρίζεται από πλούσια πανίδα και χλωρίδα, σημαντικό πολιτισμικό απόθεμα και το μεγαλύτερο δυναμικό επιφανειακών υδάτων στη χώρα»
• Ως δράση αστικής αναγέννησης, όπου πρόκειται σύμφωνα με τον ίδιο Θ.Σ. να υλοποιηθούν αρκετές δράσεις, μπορεί να συνεισφέρει στην αισθητική αναβάθμιση των αστικών – ημιαστικών κέντρων.
• Ικανοποιεί μία από τις βασικές ανάγκες στον τομέα του Περιβάλλοντος σχετικά με την «Προστασία και ανάδειξη της φυσικής και της πολιτισμικής κληρονομιάς και η σύνδεση τους με την τουριστική ανάπτυξη»
• Ταυτόχρονα συνεισφέρει στους Στόχους της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» όπου στο επίπεδο του φυσικού περιβάλλοντος προγραμματίζονται δράσεις για την αποκατάσταση, διατήρηση και αξιοποίηση των πόρων αλλά και της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των τόπων NATURA2000, καθώς και δράσεις για την προστασία, προώθηση και ανάπτυξη της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς με παράλληλο στόχο την ανάδειξη τουριστικών προορισμών. Επιπλέον εμπίπτει στις βασικές προτεραιότητες της ΠΔΜ για την «Βελτίωση του περιβάλλοντος, της απασχόλησης και της οικονομικής ανάπτυξης των αστικών περιοχών μέσω σχεδίων βιώσιμης αστικής ανάπτυξης όπου περιλαμβάνεται η «Προώθηση και ανάπτυξη παρεμβάσεων για την προστασία και ανάδειξη των φυσικών πόρων, της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με στόχο την τόνωση του θεματικού τουρισμού»
• Σύμφωνα με το επιχειρησιακό πρόγραμμα βάσει του στόχου «ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ» η χρηματοδότηση των αναγκών μπορεί να γίνει μέσω του ΠΕΠ και των πόρων που θα διατεθούν από το ΕΠΑνΕΚ και το ΕΠ «ΥΜΠΕΡΑΑ». Συμπληρωματικά σχεδιάζεται & ενίσχυση των δράσεων από το ΕΠ «Αγροτικής Ανάπτυξης».
• Η «Ανάγκη για ενίσχυση του ασθενούς υφιστάμενου τουριστικού δυναμικού μέσω της ανάδειξης και προστασίας της πολιτιστικής και της φυσικής κληρονομιάς» αποτελεί βασικό επιχείρημα αιτιολόγησης της επιλογής για την «Διατήρηση, προστασία, προώθηση και ανάπτυξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς» ως επενδυτική προτεραιότητα στον εν λόγω θεματικό στόχο.
• Συνεισφέρει στην εκπλήρωση του ειδικού στόχου 0621 , «Ενίσχυση της προστασίας και ανάδειξης της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και σύνδεση με την τουριστική ανάπτυξη» όπου τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα αφορούν στην ανάπτυξη και προώθηση του τουριστικού δυναμικού της ΠΔΜ και στην εκμετάλλευση των τοπικών πλεονεκτημάτων αναξιοποίητων τουριστικών προορισμών τόσο της υπαίθρου όσο και του αστικού περιβάλλοντος της ΠΔΜ μέσα από δράσεις προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, δράσεις ολοκληρωμένης τουριστικής προβολής για το σύνολο της Περιφέρειας καθώς και δράσεις ανάπτυξης δικτύων θεματικών πολιτιστικών διαδρομών, εκδηλώσεων, πολιτιστικών φεστιβάλ κ.λπ.
• Εμπεριέχει όλους τους τύπους των προτεινόμενων έργων σύμφωνα με την 2.A.6.1 Περιγραφή του είδους των δράσεων που πρόκειται να λάβουν στήριξη στην Επενδυτική προτεραιότητα 6c:
– Στοχευμένες παρεμβάσεις σε τουριστικούς προορισμούς για την αξιοποίηση τοπικών αναξιοποίητων πλεονεκτημάτων.
– Έργα ανάδειξης πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και λειτουργικής τους δικτύωσης.
– Ανάπτυξη δικτύων θεματικών πολιτιστικών διαδρομών, δημιουργίας και προβολής δικτύων προσβάσιμων προορισμών (διαδρομών, υποδομών και μέσων) τουριστικού ενδιαφέροντος για ΑμεΑ.
• Πληροί τις αρχές της σκοπιμότητας, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητάς των εγκεκριμένων πράξεων σύμφωνα με την μελέτη σκοπιμότητας που εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης.
• Παρόλο που η υποστήριξη σε έργα πολιτισμού και τουρισμού περιορίζεται μόνο σε έργα μικρής κλίμακας (άρθρο 3(1)(e) του Καν. (ΕΤΠΑ) ΕΕ 1301/2013) (Μια επένδυση σε υποδομές στους τομείς αυτούς θα θεωρείται μικρής κλίμακας, αν το συνολικό κόστος του είναι μικρότερο ή ίσο των 5 εκατομμυρίων ευρώ.) η διατήρηση, η προστασία, η προώθηση και ανάπτυξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς μπορεί να λάβει τη μορφή μιας ολοκληρωμένης παρέμβασης, συμπεριλαμβάνοντας συμπληρωματικές μεταξύ τους δράσεις που συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της εν λόγω επενδυτικής προτεραιότητας. Αυτή η ολοκληρωμένη παρέμβαση μπορεί να περιλαμβάνει πολλές μικρής κλίμακας υποδομές ή ακόμη και να συνιστά ένα μεγάλο έργο. Όταν το συνολικό κόστος όλων των μικρής κλίμακας έργων υποδομής αθροιζομένων σε μια ενιαία ολοκληρωμένη παρέμβαση υπερβαίνει τα όρια που αναφέρονται παραπάνω, η παρέμβαση θα πρέπει να καταδεικνύει σαφώς τη θετική επίπτωση στην αναπτυξιακή δυναμική της περιφέρειας, καθώς και τον πρόσθετο αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Η τεκμηρίωση των προαναφερόμενων προϋποθέσεων προκύπτει από την εκπονηθείσα μελέτη σκοπιμότητας και οπωσδήποτε μπορεί να τεκμηριωθεί περαιτέρω.
• Τηρείται η οριζόντια αρχή για την βιώσιμη ανάπτυξη και την της προστασία του περιβάλλοντος καθώς προβλέπεται η ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων.

Β)
Όσον αφορά την ανάγκη για μελέτες που προκύπτει κρίνεται πως μπορεί να καλυφθεί από την πρόβλεψη για τεχνική βοήθεια σύμφωνα με τον Άξονα Προτεραιότητας 12 – Τεχνική Βοήθεια (ΕΤΠΑ) σύμφωνα με τον οποίο μεταξύ άλλων επιδιώκεται:
– η ωρίμανση έργων
– η ωρίμανση και εκπλήρωση των απαιτήσεων δυνητικής ένταξης σημαντικών Έργων ΕΤΠΑ
– η τεχνική υποστήριξη και ενίσχυση διαχειριστικής επάρκειας δικαιούχων και δυνητικών δικαιούχων έργων ΕΤΠΑ προετοιμασία και εφαρμογή καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων σε επιλεγμένες κατηγορίες έργων
καθώς προτείνονται ως ενδεικτικοί τύποι δράσεων τεχνικής συνδρομής ΕΤΠΑ:
– Δράσεις αξιολόγησης και εκπόνησης μελετών προετοιμασίας δράσεων του προγράμματος
– Δράσεις ενίσχυσης της διαχειριστικής επάρκειας των δικαιούχων

Το έργο πιθανότατα θα μπορούσε να ενταχθεί και στο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΠΠΧΣΑΑ) της ΠΔΜ, στόχος του οποίου είναι να αμβλύνει ενδοπεριφερειακές ή/και τοπικές αναπτυξιακές ανισότητες,
• είτε ως ολοκληρωμένου τύπου χωρική παρέμβαση για βιώσιμη αστική ανάπτυξη
• είτε στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης για την αξιοποίηση των λιμνών της Δυτικής Μακεδονίας
Επιπλέον, εκτιμάται πως είναι δυνατή η συνέργεια με άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το Jessica, Urban και το Leader, γεγονός ιδιαίτερα επιθυμητό για την έγκριση του Έργου.

Γ)
Όσον αφορά την υποχρέωση ανάληψης του κόστους για την επισκευή ή ανακατασκευή των στατικών, αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών στοιχείων διατηρητέου κτηρίου διευκρινίζεται πως σύμφωνα με το Π.Δ. 15-4-88 (ΦΕΚ-317Δ28-4-88), άρθρο 4: «Στην περίπτωση που η δαπάνη της επισκευής ή ανακατασκευής υπερβαίνει ορισμένα εύλογα όρια που καθορίζονται από τη σχέση δαπάνης και προσόδου από την εκμετάλλευση του ακινήτου τότε εφόσον η φθορά δεν προήλθε από σκόπιμη ενέργεια του ιδιοκτήτη υποχρεούται το Δημόσιο ή ο οικείος ΟΤΑ να αναλάβει το σύνολο ή μέρος της δαπάνης αυτής στο μέτρο που υπερβαίνει τα πιο πάνω όρια, ιδίως δε:
α) Σε περίπτωση μη πραγματοποίησης επαρκών εισοδημάτων από την εκμετάλλευση του κτιρίου. Ως εισόδημα δε λογίζεται και το τεκμαρτό εισόδημα από ιδιοκατοίκηση ή ιδιόχρηση, έστω και αν το κτίριο παραμένει κενό και δεν χρησιμοποιείται
β) Στην ύπαρξη διαφωνιών κάθε μορφής ανάμεσα στους συγκυρίους ή συνομείς που οδηγούν στην αδυναμία οικονομικής εκμετάλλευσης του ακινήτου.»

Ελισάβετ Κατσαβέλη
Πολιτικός Μηχανικός – Αναστηλώτρια Α.Π.Θ.

Απο τους πίνακες βλέπουμε ότι το 54,7% του ΑΕΠ της περιφέρειας προέρχεται απο τις υπηρεσίες δηλ τουρισμό, εμπόριο, εστίαση .Πια λοιπόν η μέριμνα για την περαιτέρω ανάπτυξή τους ?? και οι τρείς τομείς ειναι στενά συνδεδεμένοι, τόσο μεταξύ τους όσο και με τον πρωτογενή τομέα. Στα swot (ευκαιρεί ες- κίνδυνοι) αναφέρετε Κ10 κίνδυνος απο την αυξηση ανταγωνισμού απο Θεσσαλία , Ηπειρο κλπ μέσω ευρύτερης προβολής τους . Μα για να προβάλεις μιά περιοχή θα πρέπει πρώτα να την αξιοποιήσεις, να την καταστήσεις προσβάσιμη, να δημιουργήσεις υποδομές !! Με μια επίσκεψη στα Ζαγοροχώρια θα καταλάβετε ποιός ειναι ο πραγματικός λόγος της προβολής τους. δηλ α) με έγκαιρη παρέμβαση της πολιτείας, τα χωριά έχουν κρατήσει το τοπικό αρχιτεκτονικό ύφος (δεν αφέθηκε στην διάθεση των ιδιωτών όπως συνέβη στα βλαχοχώρια των Γρεβενών , όπου βλέπουμε εκτρώματα αρχιτεκτονικά ) β) η σήμανση (με χάρτες – πινακίδες ) και πληροφόρηση για κάθε αξιοθέατο ειναι άριστη γ) η πρόσβαση σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς εύκολη και ακίνδυνη δ) πολλά μονοπάτια πεζοπορίας με πινακίδες σήμανσης
θα μιλήσω για τα Γρεβενά , γιατί εδώ δραστηριοποιούμαι .Ο ορεινός όγκος των Γρεβενών διαθέτει τέσσερις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και τρείς natura , ποιά η αξιοποίησή τους ?? Αδύνατη η προσβαση , ανύπαρκτα μονοπάτια , ανύπαρκτη σήμανση , ανύπαρκτη πληροφόρηση !!! τί να προβάλεις λοιπόν?? εστω οτι κάνεις μιά πολύ πετυχημένη διαφημιστική καμπάνια και έχεις χιλιάδες επισκέπτες .Πού θα πάνε , πώς θα γεμίσεις τις μέρες διαμονής τους ???
Το χιονοδρομικό της Βασιλίτσας (ίσως το πιό βιώσιμο στην Ελλάδα απο άποψη ποιότητας και διάρκειας χιονιού) έχει εγκαταλειφθεί απο την πολιτεία και λειτουργεί με υποδομές πολλών δεκαετιών πριν ,χάρη στις φιλότιμες προσπάθειες κάποιων ανθρώπων .
Το κλίμα, η φύση και το υψόμετρο ευνοούν την δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων συγκεντρωμένων σε ένα σημείο , για την προπόνηση ομάδων, τόσο εγχώριων όσο και του εξωτερικού !!! . Αντ αυτού λοιπόν έγιναν μικρά γήπεδα 5Χ5 σε όλα τα χωριά (πεταμένα χρήματα) , τα οποία έχουν εγκαταλειφθεί και τα περισσότερα καταστραφεί, γιατί δεν υπάρχει κανένας να τα συντηρήσει πόσο μάλλον να τα χρησιμοποιήσει !!!
Ενας τόπος λοιπόν που έχει τις προϋποθέσεις να προσελκύσει χιλιάδες τουρίστες και τις τέσσερις εποχές του χρόνου ,και να απασχολήσει μεγάλο εργατικό δυναμικό, φυτοζωεί !!!! τί θα κάνετε για αυτό ?????