Παρουσίαση Στρατηγικού Σχεδίου 02. Το πλαίσιο της στρατηγικής

2.1  Το εθνικό πλαίσιο ανοικτής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης

Στην Ελλάδα υπάρχει ένα θεσμικό πλαίσιο που να επιτρέπει να σχεδιαστούν δράσεις ανοικτής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με θετική επίδραση στη λειτουργία της διοίκησης και στις σχέσεις της με τους πολίτες και την οικονομία.

Αποτελείται κυρίως από τους εξής νόμους:

• Το Ν.3861/2010 για την ανάρτηση των πράξεων, των οργανογραμμάτων και των στοιχείων επικοινωνίας των Δημοσιών υπαλλήλων στο διαδίκτυο (Διαύγεια).
• Το Ν.3979/2011 για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση που θέτει ένα ευρύτατο πλαίσιο παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών με συναλλασόμενους το κράτος, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
• To N.4048/2012 για τη ρυθμιστική διακυβέρνηση ο οποίος μεταξύ άλλων θεσμοθετεί σε ένα αρχικό επίπεδο την ηλεκτρονική δημόσια διαβούλευση μέσω του opengov.gr επί νομοσχεδίων.
• Το Ν.4305/2014 για την ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα ο οποίος εισαγάγει την αρχή της εξορισμού ανοικτότητας των δεδομένων.
• Το Ν.3882/2010 για την εθνική υποδομή γεωχωρικών δεδομένων.
• Το Ν.4013/2011 για το κεντρικό ηλεκτρονικό μητρώο για τις προμήθειες του ευρύτερου δημοσίου τομέα.
• Το Ν.3966/2011 για το αποθετήριο μελετών του δημοσίου τομέα.

2.2 Το διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο ανοικτής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης

Σε θέματα ανάπτυξης της ανοικτής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης η Ελλάδα σε διεθνές επίπεδο ανήκει στη μεσαία ομάδα χωρών απέχοντας ελάχιστους βαθμούς από την πρώτη ομάδα. Συγκεκριμένα η Ελλάδα βρίσκεται στη 36η θέση ανάμεσα σε 102 χώρες στο δείκτη Ανοικτής Διακυβέρνησης 2015 του World Justice Project με 0.57 βαθμολογία με άριστα το 1 όταν το κατώφλι για την πρώτη ομάδα χωρών είναι το 0,61. Μια άνοδος στον δείκτη της δημοσίευσης νόμων και ανοικτών δεδομένων (0, 43 η παρούσα επίδοση) θα βελτιώσει σημαντικά τη συνολική επίδοση της Ελλάδας καθώς στους υπόλοιπους δείκτες οι επιδόσεις είναι πάνω από 0,60 (δικαίωμα στην πληροφόρηση 0,62, πολιτική συμμετοχή 0,63, μηχανισμοί παραπόνων 0,60)  1.   Επίσης, το 2014 η Ελλάδα βρέθηκε στην 34η θέση παγκοσμίως και στην 17η  στην Ευρώπη στο δείκτη ανάπτυξης ηλεκτρονικής διακυβέρνησης των Ηνωμένων Εθνών βελτιώνοντας κατά τρεις (3) θέσεις την αντίστοιχη επίδοση του 2012. Σε σχέση με την ηλεκτρονική συμμετοχικότητα η Ελλάδα βρίσκεται στις 50 καλύτερες χώρες του κόσμου. [1]

O τομέας των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών αποτελεί το 6% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ και έχει αρκετά σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη. Για να αντιληφθεί κανείς τη θετική επίδραση που μπορεί να έχει η αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών για την εφαρμογή πολιτικών ανοικτής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στην οικονομία, αρκεί μια επισκόπηση των πορισμάτων μιας σειράς σχετικά πρόσφατων μελετών.[2] Ανάμεσα σε αυτές τις μελέτες είναι μια έκθεση στα πλαίσια του World Economic Forum. Σε αυτή την έκθεση, πέρα από την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών, λαμβάνεται υπόψη ο ρόλος του ευρύτερου οικοσυστήματος υπηρεσιών και δεξιοτήτων. Με τη βοήθεια ενός ολιστικού δείκτη «ψηφιοποίησης» (digitization) που ορίζεται ως ο κοινωνικός μετασχηματισμός που προκαλείται από τη μαζική υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών για την παραγωγή, επεξεργασία, διαμοιρασμό και συναλλαγή πληροφορίας, υπολογίζεται ότι μια αύξηση κατά 10% αυτού του δείκτη οδηγεί κατά μέσο όρο σε 0,60% αύξηση του ΑΕΠ. [3]

Σε αυτό το πλαίσιο έχουν εξέχουσα στρατηγική σημασία για μια περιφέρεια όπως η Δυτική Μακεδονία στόχοι όπως η διαφάνεια, η διαρκής συμμετοχή πολιτών και επιχειρήσεων στην τοπική διαδικασία λήψης αποφάσεων, η πρόσβαση σε ευρυζωνικά δίκτυα, η ανάπτυξη υποδομών υπολογιστικού νέφους, οι ψηφιακές υπηρεσίες προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις όπως επίσης και η συνεχής και η συστηματική βελτίωση των δεξιοτήτων του στελεχιακού δυναμικού της περιφέρειας αλλά και των πολιτών και επιχειρήσεων στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ.

Η συνεισφορά των πολιτικών ανοικτής διακυβέρνησης στην οικονομική ανάπτυξη αναγνωρίζεται από οργανισμούς όπως ο ΟΟΣΑ. Σε πρόσφατη έκθεση της Γραμματείας του ΟΟΣΑ με τίτλο “Όλοι Μαζί: Κάνοντας Πράξη την Περιεκτική Ανάπτυξη”[4] τονίζεται ιδιαίτερα ο ρόλος των διαφανών, συμμετοχικών και αποκεντρωμένων θεσμών στην πραγμάτωση της περιεκτικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με την έκθεση, οι νέες τεχνολογίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ενδυνάμωση της περιεκτικότητας στην παραγωγή και την εφαρμογή πολιτικών καθώς ενεργοποιούν νέες μορφές συνεργατικής και συμμετοχικής διακυβέρνησης.

2.3 Οι δεσμεύσεις τους εθνικού σχεδίου δράσης ανοικτής διακυβέρνησης στο OGP

Η πρωτοβουλία για την Ανοικτή Διακυβέρνηση (Open Government Partnership – OGP[5] ιδρύθηκε το 2011 από 8 χώρες  (Βραζιλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ινδονησία, Μεξικό, Νορβηγία, Νότιος Αφρική, Φιλιππίνες) για να παράσχει μια διεθνή πλατφόρμα που συμβάλλει ώστε οι κυβερνήσεις να γίνονται πιο ανοικτές, υπόλογες και ανταποκρινόμενες στους πολίτες τους. Σήμερα, στο OGP συμμετέχουν 65 χώρες μεταξύ των οποίων, από το 2011, και η Ελλάδα.

Σκοπός της λειτουργίας του είναι η εξασφάλιση συγκεκριμένων δεσμεύσεων από κάθε χώρα που συμμετέχει στην OGP για την προώθηση της διαφάνειας, την ενδυνάμωση των πολιτών και την καταπολέμηση της διαφθοράς – μέσω της αξιοποίησης των ΤΠΕ.  Η OGP παρακολουθεί, κυρίως μέσα από τη δράση του ανεξάρτητου μηχανισμού καταγραφής (IRM) και σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών σε διεθνές και εθνικό επίπεδο την πορεία υλοποίησης των δεσμεύσεων.

Αναλυτικότερα, τα μέλη της OGP δεσμεύονται από τις αρχές της οικουμενικής διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τη σύμβαση του ΟΗΕ ενάντια στη διαφθορά και την αξιοποίηση διεθνών εργαλείων για τη διαφύλαξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων και την καλή διακυβέρνηση.

Επίσης, δεσμεύονται:

• Να αυξήσουν τη διαθεσιμότητα κάθε είδους πληροφοριών για τις κυβερνητικές δραστηριότητες, σε κάθε επίπεδο κεντρικής και τοπικής διακυβέρνησης
• Να στηρίξουν την εμπλοκή των πολιτών στη διαδικασία διαμόρφωσης και λήψης των αποφάσεων με διαφάνεια, μέσα από την εμβάθυνση της συμμετοχής τους στην ανάπτυξη, επίβλεψη και αξιολόγηση των κυβερνητικών δραστηριοτήτων.
• Να εφαρμόζουν υψηλά πρότυπα επαγγελματικής ακεραιότητας στις διοικήσεις, έχοντας ισχυρές πολιτικές ενάντια στη διαφθορά, μηχανισμούς και πρακτικές που να διασφαλίζουν τη διαφανή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, των δημόσιων προμηθειών και την ενίσχυση του κράτους δικαίου.
• Να αυξήσουν την πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες για την ανοιχτότητα και τη λογοδοσία, έτσι ώστε οι πολίτες να είναι σε θέση να κατανοούν τα πεπραγμένα των κυβερνήσεων και, ταυτόχρονα, να μπορούν να επηρεάζουν τις κυβερνητικές αποφάσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, το δεύτερο σχέδιο δράσης της Ελλάδας για την ανοικτή διακυβέρνηση αφορά την περίοδο 2014-2016. Η δομή και διάρθρωση των δεσμεύσεων έχει σημασία να ληφθεί υπόψη στην κατάρτιση του επιχειρησιακού και στρατηγικού σχεδιασμού της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Το σχέδιο περιέχει συνολικά τις εξής 19 δεσμεύσεις στις αντίστοιχες θεματικές κατηγορίες[6]:

Ενθάρρυνση της Δημόσιας Συμμετοχής

• Δέσμευση 1: Θεσμική θωράκιση και τεχνολογική αναβάθμιση του Προγράμματος Διαύγεια
• Δέσμευση 2: Δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων

Ανοικτά Δημόσια Δεδομένα

• Δέσμευση 1: Ενσωμάτωση ευρωπαϊκής οδηγίας για την επανάχρηση της πληροφορίας του δημόσιου τομέα
• Δέσμευση 2: Κανονιστικές παρεμβάσεις για τη διαχείριση και διάθεση ανοικτών δεδομένων
• Δέσμευση 3: Υλοποίηση πλατφόρμας για την κεντρική διάθεση ανοικτών δεδομένων του Δημοσίου τομέα
• Δέσμευση 4: Ανοικτή διάθεση γεωχωρικών δεδομένων
• Δέσμευση 5: Ανοικτή διάθεση πολιτιστικών δεδομένων
• Δέσμευση 6: Ανοικτή διάθεση δεδομένων εξωχώριων εταιρειών
• Δέσμευση 7: Ανοικτή διάθεση κρίσιμων συνόλων δεδομένων

Ακεραιότητα και Λογοδοσία

• Δέσμευση 1: Ανοικτές προσκλήσεις στελέχωσης για τον δημόσιο τομέα
• Δέσμευση 2: Δημοσίευση οργανογράμματος δημόσιας διοίκησης
• Δέσμευση 3: Συντονισμός και έλεγχος εφαρμογής της πολιτικής για την ανοικτή διακυβέρνηση
• Δέσμευση 4: Αναδιοργάνωση ελεγκτικών σωμάτων και στρατηγική συμμαχία για την καταπολέμηση της διαφθοράς

Δεσμεύσεις για Ανοικτό Κοινοβούλιο

• Δέσμευση 1: Παρακολούθηση αλλαγών που εφαρμόζονται στα νομοσχέδια από την κατάθεσή τους μέχρι και την ψήφισή τους στο σύνολο.
• Δέσμευση 2: Επέκταση της ευχρηστίας και της λειτουργικότητας της ενότητας «Κοινοβουλευτική Διαφάνεια» της διαδικτυακής πύλης της Βουλής των Ελλήνων
• Δέσμευση 3: Βελτιώσεις στη διαδικτυακή πύλη της Βουλής των Ελλήνων και εφαρμογή νέων προτύπων- τεχνολογιών
• Δέσμευση 4: Διάθεση στο κοινό ιστορικού κοινοβουλευτικού υλικού σε ψηφιακή μορφή
• Δεσμευση 5: Ενίσχυση πολιτικής Κοινωνικών μέσων (Social Media) στο Κοινοβούλιο
• Δέσμευση 6: Ηλεκτρονική Διάθεση Εκθεσιακών Συλλογών[7] ,[8]

[1] Δείτε την εξέλιξη των σχετικών δεικτών για την Ελλάδα και άλλες χώρες στο: http://unpan3.un.org/egovkb/en-us/Reports/UN-E-Government-Survey-2014

[2] UK Broadband Impact Study. Literature Review. https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/85961/UK_Broadband_Impact_Study_-_Literature_Review_-_Final_-_February_2013.pdf

[3] Strategy&. Maximizing the Impact of Digitization. http://www.strategyand.pwc.com/media/file/Strategyand_Maximizing-the-Impact-of-Digitization.pdf

[4] Η μελέτη του ΟΟΣΑ: http://www.oecd.org/inclusive-growth/All-on-Board-Making-Inclusive-Growth-Happen.pdf

[5] Η ιστοσελίδα της OGP: http://www.opengovpartnership.org/

[6] Η ιστοσελίδα της δημόσιας διαβούλευσης για το εθνικό σχέδιο δράσης ανοικτής διακυβέρνησης: http://www.opengov.gr/ogp/?p=255

[7] Το τελικό σχέδιο δράσης: http://www.opengov.gr/ogp/wp-content/plugins/download-monitor/download.php?id=19

[8] Η έκθεση επί της δημόσιας διαβούλευσης που έγινε για τη διαμόρφωση του σχεδίου δράσης:http://www.opengov.gr/ogp/wp-content/plugins/download-monitor/download.php?id=21